مرکز بهداشت شمال غرب تهران

تغذيه شير خوار با شير مادر به عنوان تغذيه مطلوب يکي از ابعاد بسيار با اهميت در رشد و تکامل ذهني شناختي محسوب مي شود .

سازمان جهاني بهداشت تبعيت مادران از تغذيه انحصاري با شير مادر را تا پايان 6 ماهگي و ادامه آن را به همراه غذاي جامد تا 2 سالگي را توصيه نموده است . آينده يک جامعه بر پايه سلامت کودکان آن جامعه استوار است در مرحله شروع زندگي ، شير مادر بدون شک غذايي است که اغلب ويژگي هاي تغذيه ايده ال را دارا مي باشد .

مطالعات اپيدميولوژيک اثر شير انسان را در کاهش مرگ و مير نوزادان در نتيجه بيماري مزمن و حاد نشان مي دهد. . با اين که تغذيه کودک از شير مادر راحت ترين و با صرفه ترين روش برطرف نمودن نيازهاي کودک مي باشد ولي عواملي مثل شاغل بودن مادر ممکن است نياز به دوشيدن شير و خوراندن شير دوشيده شده را در کودک ايجاب نمايد،از اين رو بدليل اهميت اين مسئله توضيحات لازم در زمينه تغذيه شير خوار با شير دوشيده شده مادر ارائه مي شود:

                                 تغذيه شيرخوار با شير دوشيده شده مادر

دوشيدن شير يعني خارج کردن شير از پستان مادر بدون اين که شيرخوار پستان مادر را بمکد و برخي مادران براي شير دادن از اين روش استفاده مي کنند.

اين کار با اهداف متفاوت مانند امکان شير دادن به شيرخوار توسط فرد ديگر،ذخيره کردن شير براي مواقع غير پيش بيني شده جدايي مادر و شيرخوار، برطرف کردن درد پستان و يا کاهش التهاب پستان، حفظ توليد شير و بالاخره براي ترکيب کردن آن با ساير مواد غذايي و تهيه غذاي شيرخوار مانند فرني انجام مي شود.

روش هاي دوشيدن شير:

1-دوشيدن شير با دست:

در اين روش ، مادر با استفاده از دست ها و با فشاري که بر پستان هاي خود وارد مي کنند شير را مي دوشد.

2-دوشيدن شير با شير دوش(پمپ):

در اين روش با ايجاد حالت خلاء درست مشابه با خلاء ناشي از حفره دهاني نوزاد، شير دوشيده  مي شود. دو نوع پمپ وجود دارد:

پمپ برقي که به کمک باطري يا جريان مستقيم برق کار مي کند. پمپ دستي که با کمک دست مادر دوشيده مي شود.

3- روش ترکيبي دست و پمپ:

در اين روش ، همراه با دوشيدن پستان با شير دوش برقي دوبل ، فشار بر پستان و يا دوشيدن با دست هم انجام مي شود. اين روش براي مادران داراي نوزاد نارس روش بسيار مفيدي است.

تجربيات مادران از دوشيدن شير:

احساسات مادران و تجربياتشان در مورد دوشيدن شير بسيار متفاوت است. بعضي از مادران دوشيدن شير را خوشايند و راحت و آرامش دهنده مي خوانند و بعضي ديگر اين عمل را دردناک ، استرس زا و ناراحت کننده بيان مي کنند

موارد دوشيدن شير:

دلايل مختلفي براي دوشيدن شير وجود دارد .برگشتن به سر کار يکي از علل مهم براي شير دوشي است.مادران شاغل بايد بدانند ساعات مختلف روز تاثير مستقيم بر حجم شير خارج شده توسط پمپ دارد. بيشترين حجم شير از ساعت 6 صبح الي ظهر و کمترين حجم شير توليد شده از ساعت 6 بعدازظهر به بعد است.

بعضي از مادران مي توانند و فرصت دارند که در خلال انجام کار ، شيرشان را هم بدوشند ولي به مادراني که اين فرصت را ندارند توصيه مي شود قبل از رفتن به محيط کار و بلافاصله بعد از برگشتن از سرکار به شيرخوار خود شير بدهند و در طي دوري از شيرخوارشان هر 3 ساعت يک بار شيرشان را بدوشند . بعد از 6 ماهگي که شيرخوار از غذاي کمکي استفاده مي کند و حجم شير تثبيت مي شود بهتر است که مادر در طي دوري از فرزند خود ،چند بار شيرش را بدوشد.

بعضي از مادران دوشيدن شير را جايگزين شير دادن مستقيم از پستان مي دانند . اين موقعيت براي مادراني که شير خوار نارس يا شديدا بيمار دارند همچنين براي نوزادان با شکاف کام که قادر نيستند فشار منفي براي شير خوردن از پستان ايجاد کنند اتفاق مي افتد . علاوه بر آن بعضي از شيرخواران قدرت مکيدن کافي ندارند آن دسته از مادراني که دوشيدن شير را جايگزين شير دادن مستقيم از پستان مي کنند ممکن است قادر به توليد شير کافي براي شش ماه اول زندگي شير خوار خود نباشند.

ذخيره شير براي نوزاد سالم:

شير را ميتوان حداقل 3 تا 4 ساعت در دماي اتاق نگهداري کرد و اگر شير دوشيده شده با روش درست جمع آوري شده باشد و در يک اتاق خنک نگهداري شود تا 8 ساعت سالم مي ماند.

شير را مي توان براي مدت حداقل 72 ساعت در يخچال با دماي 4 درجه يا پايين تر يا براي مدت 6 تا 12 ماه در فريزر با دماي 17- درجه يا کمتر نگهداري نمود.شيري را که به تازگي دوشيده شده باشد نبايد به شيري که قبلا دوشيده و سرد شده اضافه کرد.اين عمل سبب افزايش آلودگي ميکروبي مي شود.

 هرچه مدت زمان نگهداري شير بيشتر باشد خاصيت ضدميکروبي آن کمتر مي شود.مطالعات نشان داده اند که در شير هاي فريز شده به مدت 3 ماه يا بيشتر سطح ويتامين cکاهش مي يابد. شير فريز شده را بايد قبل از مصرف، شب قبل در يخچال گذاشت و يا در يک ظرف محتوي آب گرم به آرامي تکان داد تا ذوب شود.

منبع:کتاب تازه هاي تغذيه با شير مادر براي متخصصين کودکان و پزشکان